PHÂN BIỆT GIỮA TẦM SOÁT VÀ CHẨN ĐOÁN UNG THƯ TRỰC TRÀNG

Trong lĩnh vực y học, nhiều người vẫn dễ nhầm lẫn giữa hai khái niệm “tầm soát” và “chẩn đoán” bệnh – đặc biệt là với ung thư trực tràng. Tuy cùng nhằm mục tiêu phát hiện bệnh, nhưng mục đích – thời điểm – phương pháp của hai quá trình này hoàn toàn khác nhau.

Tầm soát: Phát hiện trước khi bệnh bộc lộ

Tầm soát là một chiến lược chủ động của y học dự phòng. Nó được áp dụng trên những người hoàn toàn khỏe mạnh, chưa có bất kỳ dấu hiệu nào bất thường, nhằm mục đích phát hiện sớm các tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư giai đoạn sớm. Trong trường hợp ung thư trực tràng, tầm soát giúp phát hiện sớm những polyp nhỏ – vốn là những khối u lành tính nhưng có thể phát triển thành ung thư nếu không được xử lý.

Tầm soát không nhắm đến việc khẳng định có bệnh hay không, mà nhằm “sàng lọc” trong cộng đồng để xác định ai cần được kiểm tra sâu hơn. Chính vì vậy, tầm soát thường sử dụng những phương pháp đơn giản, ít xâm lấn, dễ thực hiện như: xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân (FOBT/FIT), xét nghiệm DNA trong phân, hoặc nội soi đại trực tràng định kỳ ở những người từ 45 tuổi trở lên hoặc có yếu tố nguy cơ.

Điểm quan trọng là: tầm soát cần được thực hiện theo định kỳ, vì polyp hay ung thư không hình thành trong một sớm một chiều – quá trình này diễn tiến âm thầm trong nhiều năm. Nhờ đó, nếu phát hiện và can thiệp sớm, người bệnh có thể tránh hoàn toàn nguy cơ tiến triển thành ung thư, hoặc chữa khỏi nếu phát hiện khi ung thư còn trong giai đoạn khu trú.

Chẩn đoán: Khi cơ thể đã lên tiếng

Ngược lại với tầm soát, chẩn đoán là bước được thực hiện khi cơ thể bắt đầu có những triệu chứng nghi ngờ, chẳng hạn như: đi cầu ra máu, rối loạn tiêu hóa kéo dài, đau bụng âm ỉ vùng dưới, sụt cân không rõ nguyên nhân hoặc cảm giác mót rặn liên tục.

Lúc này, mục tiêu không còn là phát hiện sớm nữa, mà là xác định rõ bản chất của tổn thương: đó có phải là ung thư không? Nếu có thì ở giai đoạn nào? Có xâm lấn hay di căn không? Quá trình chẩn đoán thường đi kèm với các thủ thuật chuyên sâu hơn như nội soi đại trực tràng có sinh thiết, chụp CT scan, MRI vùng bụng, và xét nghiệm máu đánh giá chức năng cơ quan.

Thông tin từ chẩn đoán là cơ sở để xây dựng phác đồ điều trị chính xác: có cần phẫu thuật không? Có nên kết hợp xạ trị – hóa trị? Tiên lượng sống là bao lâu?… Nói cách khác, chẩn đoán là công đoạn quyết định cho cả hành trình điều trị phía sau.

Tầm soát là chìa khóa phòng bệnh – Chẩn đoán là ngã rẽ điều trị

Một cách dễ hình dung: tầm soát là đi kiểm tra khi bạn chưa có biểu hiện gì, còn chẩn đoán là kiểm tra khi cơ thể đã phát tín hiệu “có vấn đề”. Tầm soát là hành động của người chủ động bảo vệ sức khỏe; chẩn đoán là phản ứng cần thiết khi sức khỏe đã bị đe dọa.

Sự khác biệt cốt lõi giữa hai khái niệm này không nằm ở phương pháp, mà nằm ở thời điểm tiến hành, mục tiêu thực hiện và thông điệp y học. Người đi tầm soát có thể trở về với tấm phiếu “bình thường”, nhẹ lòng. Người đi chẩn đoán thì ngược lại, thường đối mặt với những quyết định quan trọng về bệnh tật và sinh mạng.

Tầm soát không phải là chờ bệnh đến mới đi khám. Nó là hành động chủ động, khoa học và đầy trách nhiệm với bản thân và gia đình. Trong khi đó, chẩn đoán là “lối thoát” khi cơ thể đã phát tín hiệu bất ổn. Tầm soát giúp chúng ta tránh được chẩn đoán. Chẩn đoán giúp chúng ta không bỏ lỡ thời điểm điều trị. Cả hai đều cần thiết – nhưng tầm soát vẫn là lựa chọn khôn ngoan hơn.