PHƯƠNG PHÁP NÀO DÙNG ĐỂ CHẨN ĐOÁN CƠN THIẾU MÁU NÃO THOÁNG QUA?

Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA – Transient Ischemic Attack) là một biến cố thần kinh thoáng qua, xảy ra khi dòng máu lên não bị gián đoạn tạm thời. Các triệu chứng như méo miệng, yếu tay chân, rối loạn ngôn ngữ… thường chỉ kéo dài vài phút rồi tự hồi phục hoàn toàn trong vòng 24 giờ. Điều nguy hiểm là: khi bệnh nhân đến bệnh viện, triệu chứng đã biến mất. Vậy các bác sĩ dựa vào đâu để chẩn đoán TIA và phân biệt với các tình trạng khác? Câu trả lời nằm ở các phương tiện chẩn đoán hiện đại, giúp xác định nguyên nhân và dự báo nguy cơ đột quỵ trong tương lai.

 Chẩn đoán TIA không dựa vào triệu chứng hiện tại

Không giống như đột quỵ, TIA không để lại tổn thương thần kinh rõ rệt ngay lập tức. Vì vậy, việc chẩn đoán TIA không chỉ dựa vào khám lâm sàng tại thời điểm nhập viện, mà phải kết hợp với:

– Khai thác bệnh sử chi tiết: Thời điểm khởi phát, loại triệu chứng, thời gian hồi phục.

– Đánh giá yếu tố nguy cơ: Tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim, rung nhĩ, hút thuốc, mỡ máu cao…

– Các phương tiện cận lâm sàng: Giúp xác định tổn thương não (nếu có), tìm nguyên nhân gây thiếu máu não thoáng qua, và dự phòng đột quỵ thật sự.

Các phương tiện chẩn đoán quan trọng trong TIA

Chụp cắt lớp vi tính (CT scan sọ não)

– Mục tiêu chính: Loại trừ đột quỵ xuất huyết hoặc tổn thương cấu trúc não khác.

– Đây là phương pháp chẩn đoán nhanh và thường được chỉ định đầu tiên trong cấp cứu. Tuy nhiên, CT scan không phát hiện được những tổn thương nhỏ, sớm hoặc thoáng qua, vì TIA thường không để lại dấu vết rõ rệt trên hình ảnh.

Chụp cộng hưởng từ sọ não (MRI)

– MRI, đặc biệt là chuỗi DWI (Diffusion-Weighted Imaging), có độ nhạy cao trong phát hiện nhồi máu nhỏ hoặc vi nhồi máu – những dấu vết có thể còn tồn tại dù triệu chứng đã hết.

– MRI giúp xác định liệu TIA có thực sự không để lại tổn thương, hay là một nhồi máu não nhẹ bị bỏ sót.

Đây là tiêu chuẩn vàng trong phân loại TIA và đánh giá nguy cơ đột quỵ sắp tới.

Siêu âm Doppler động mạch cảnh và động mạch sống nền

– Được sử dụng để đánh giá mức độ hẹp, tắc hoặc mảng xơ vữa trong các động mạch nuôi não.

– Phát hiện các vị trí hẹp nặng (thường trên 50–70%), giúp xác định nguy cơ tái phát TIA hoặc đột quỵ, từ đó xem xét điều trị nội khoa hay can thiệp mạch máu.

– Đây là phương pháp không xâm lấn, nhanh và hiệu quả, thường được thực hiện ngay sau khi bệnh nhân ổn định.

Điện tâm đồ (ECG) và Holter ECG (ghi điện tim 24–48 giờ)

– TIA có thể là biểu hiện đầu tiên của bệnh tim, đặc biệt là rung nhĩ – một nguyên nhân thường gặp gây cục máu đông di chuyển lên não.

– ECG giúp phát hiện các rối loạn nhịp ngay tại thời điểm thăm khám.

– Nếu ECG bình thường, bác sĩ có thể chỉ định Holter ECG để theo dõi rung nhĩ thoáng qua – vốn dễ bị bỏ sót nếu không ghi điện tim kéo dài.

– Phát hiện rung nhĩ là rất quan trọng, vì bệnh nhân cần được dùng thuốc chống đông máu để phòng ngừa đột quỵ.

Các xét nghiệm bổ sung khác

– Xét nghiệm máu: Kiểm tra đường huyết, mỡ máu, chức năng gan thận, công thức máu, đông máu.

– Siêu âm tim: Đánh giá chức năng tim, tìm huyết khối trong buồng tim, hoặc dị tật tim (như lỗ bầu dục tồn tại) gây tắc mạch nghịch dòng.

– Chụp mạch máu não CTA hoặc MRA: Được chỉ định nếu nghi ngờ tắc hẹp ở các nhánh sâu hoặc cần đánh giá toàn bộ hệ thống mạch máu não.

Mục tiêu không chỉ là chẩn đoán – mà là DỰ PHÒNG

Khi triệu chứng đã qua, chẩn đoán TIA vẫn có thể được xác lập nhờ sự phối hợp giữa:

– Khám lâm sàng kỹ lưỡng

– Khai thác bệnh sử đầy đủ

– Sử dụng các phương tiện hình ảnh và xét nghiệm hiện đại

– Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là: chẩn đoán TIA để kịp thời dự phòng đột quỵ thật sự. Nếu phát hiện sớm và xử trí đúng, bệnh nhân có thể giảm tới 80% nguy cơ đột quỵ trong những ngày và tuần tiếp theo.

Dù triệu chứng của TIA đã biến mất, bệnh nhân không được chủ quan. Việc đến bệnh viện để được chẩn đoán toàn diện và đánh giá nguy cơ là bước quan trọng giúp ngăn chặn biến cố nặng nề như đột quỵ, liệt nửa người hoặc tử vong.

Nếu bạn hoặc người thân từng trải qua cơn “choáng váng thoáng qua”, nói ngọng tạm thời, yếu tay chân thoáng chốc… đừng xem thường. TIA chính là thời điểm vàng để can thiệp trước khi quá muộn.