RỐI LOẠN TÂM LÝ – THẦN KINH Ở TUỔI MÃN KINH: NHẬN DIỆN VÀ CHĂM SÓC TINH THẦN CHO PHỤ NỮ

Tuổi mãn kinh là giai đoạn tự nhiên trong cuộc đời người phụ nữ, thường diễn ra trong độ tuổi từ 45 – 55. Bên cạnh các triệu chứng thể chất như bốc hỏa, rối loạn kinh nguyệt, loãng xương, nhiều phụ nữ còn đối diện với các rối loạn tâm lý – thần kinh do sự thay đổi hormone estrogen và progesterone. Đây là những vấn đề thường bị bỏ qua nhưng ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe tinh thần, chất lượng sống và nguy cơ bệnh lý lâu dài.

Stress, lo âu, trầm cảm, mất ngủ

– Stress và lo âu: Sự sụt giảm estrogen ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh (serotonin, dopamine) – yếu tố giữ ổn định cảm xúc. Phụ nữ dễ trở nên căng thẳng, lo lắng, dễ cáu gắt và khó kiểm soát cảm xúc.

– Trầm cảm: Tỷ lệ trầm cảm ở phụ nữ giai đoạn tiền – mãn kinh cao gấp đôi so với giai đoạn trước đó. Nhiều trường hợp kèm theo mệt mỏi, mất hứng thú, giảm tự tin.

– Mất ngủ: Rối loạn giấc ngủ do thay đổi nội tiết, cộng với bốc hỏa về đêm, làm giấc ngủ không sâu, dễ thức giấc, dẫn đến suy giảm trí nhớ và hiệu suất làm việc ban ngày.

Nguy cơ sa sút trí tuệ và Alzheimer

– Nhiều nghiên cứu cho thấy estrogen có vai trò bảo vệ thần kinh, cải thiện lưu lượng máu não và duy trì kết nối tế bào thần kinh. Khi estrogen giảm, phụ nữ mãn kinh có nguy cơ:

– Sa sút trí tuệ sớm hơn nam giới cùng tuổi.

– Tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer – bệnh lý thoái hóa thần kinh phổ biến nhất gây mất trí nhớ.

– Suy giảm nhận thức: giảm tập trung, trí nhớ ngắn hạn, khả năng xử lý công việc.

Cách nhận diện và chăm sóc tinh thần

– Nhận diện sớm: Khi xuất hiện các biểu hiện kéo dài như khó ngủ, lo âu, buồn chán, giảm hứng thú sống, cần thăm khám chuyên khoa nội tiết hoặc tâm thần để được chẩn đoán và hỗ trợ.

– Thay đổi lối sống: Duy trì vận động thể chất (yoga, đi bộ), ăn uống lành mạnh giàu canxi, omega-3, hạn chế rượu bia – cà phê, ngủ đúng giờ.

– Thư giãn tinh thần: Thiền, hít thở sâu, các hoạt động nghệ thuật, đọc sách, tham gia nhóm hỗ trợ.

– Điều trị y khoa: Có thể sử dụng liệu pháp hormone thay thế (HRT), thuốc chống trầm cảm hoặc liệu pháp tâm lý theo chỉ định của bác sĩ.

– Hỗ trợ từ gia đình: Người thân cần lắng nghe, chia sẻ, đồng hành để giảm cảm giác cô đơn và áp lực cho phụ nữ.

Kết luận: Rối loạn tâm lý – thần kinh ở tuổi mãn kinh không chỉ là hệ quả tạm thời của thay đổi hormone mà còn là yếu tố nguy cơ cho các bệnh lý mạn tính như Alzheimer. Việc nhận diện sớm, chăm sóc toàn diện cả thể chất và tinh thần sẽ giúp phụ nữ vượt qua giai đoạn này một cách khỏe mạnh và hạnh phúc hơn.