LOÃNG XƯƠNG SAU MÃN KINH: NGUYÊN NHÂN VÀ DẤU HIỆU

Loãng xương sau mãn kinh chủ yếu do nồng độ estrogen giảm mạnh, thúc đẩy quá trình hủy xương nhanh hơn tạo xương, dẫn đến mật độ xương giảm và tăng nguy cơ gãy xương. Các dấu hiệu bao gồm đau lưng, giảm chiều cao, còng lưng, đau nhức xương khớp và đặc biệt là nguy cơ gãy xương ở hông, cột sống, cổ tay, thường xảy ra đột ngột khi có va chạm nhẹ.

Tổng quan về loãng xương sau mãn kinh

Loãng xương là tình trạng giảm mật độ và chất lượng xương, khiến xương giòn, dễ gãy ngay cả khi chấn thương nhẹ. Ở phụ nữ, loãng xương thường gia tăng mạnh sau giai đoạn mãn kinh do sự thay đổi nội tiết tố, đặc biệt là suy giảm estrogen.

Theo Tổ chức Loãng xương Quốc tế (IOF), có đến 1/3 phụ nữ sau 50 tuổi sẽ gặp ít nhất một lần gãy xương do loãng xương trong đời. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn làm tăng nguy cơ tàn phế và tử vong.

Nguyên nhân chính gây loãng xương sau mãn kinh

Suy giảm hormone estrogen

– Estrogen đóng vai trò quan trọng trong duy trì cân bằng quá trình tạo xương và hủy xương.

– Sau mãn kinh, nồng độ estrogen giảm đột ngột → tăng hoạt động hủy xương, giảm khả năng tạo xương → mật độ xương suy giảm nhanh chóng.

Tuổi tác

– Cùng với tuổi, khả năng hấp thu canxi từ ruột giảm.

– Chức năng của tế bào tạo xương (osteoblast) suy yếu → xương ngày càng mỏng, dễ gãy.

Yếu tố di truyền và thể trạng

– Người có vóc dáng nhỏ, gầy, khung xương mảnh thường có nguy cơ cao hơn.

– Tiền sử gia đình có người bị loãng xương cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Lối sống và chế độ dinh dưỡng

– Thiếu canxi, vitamin D trong khẩu phần ăn.

– Ít vận động, hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia, cà phê.

– Dùng thuốc kéo dài (corticoid, chống động kinh) có thể thúc đẩy loãng xương.

Cơ chế bệnh sinh của loãng xương sau mãn kinh

Loãng xương hình thành do mất cân bằng giữa quá trình tạo xương và hủy xương:

– Bình thường:

Tế bào osteoclast (hủy xương) và osteoblast (tạo xương) hoạt động cân bằng.

Estrogen giúp ức chế hủy xương, kích thích tạo xương.

– Sau mãn kinh:

Giảm estrogen → osteoclast hoạt động mạnh → hủy xương vượt trội.

Osteoblast không kịp bù đắp → mật độ xương giảm nhanh.

Hậu quả: cấu trúc xương xốp, mỏng, dễ gãy.

⚠️ Đặc biệt, trong 5–7 năm đầu sau mãn kinh, phụ nữ có thể mất đến 20% khối lượng xương nếu không có biện pháp phòng ngừa.

Dấu hiện lâm sàng sớm

– Giai đoạn đầu: thường không có triệu chứng rõ ràng.

– Khi bệnh tiến triển:

Đau lưng mạn tính, giảm chiều cao.

Gù lưng, biến dạng cột sống.

Dễ gãy xương (cổ tay, cột sống, xương hông) sau va chạm nhẹ.

Loãng xương sau mãn kinh là hậu quả tất yếu của suy giảm estrogen kết hợp với quá trình lão hóa. Việc nhận diện sớm và hiểu cơ chế bệnh sinh sẽ giúp phụ nữ chủ động phòng ngừa, tầm soát và điều trị kịp thời, tránh nguy cơ gãy xương và biến chứng nguy hiểm.