XƠ GAN MẬT NGUYÊN PHÁT: KHI HỆ MIỄN DỊCH “TẤN CÔNG” ĐƯỜNG MẬT

Xơ gan mật nguyên phát (Primary Biliary Cholangitis – PBC) là một bệnh tự miễn mạn tính hiếm gặp, trong đó hệ thống miễn dịch tấn công và phá hủy dần các ống mật nhỏ trong gan. Hậu quả là dòng mật bị ứ đọng, gây viêm và dần dần dẫn đến xơ hóa mô gan và xơ gan nếu không được phát hiện và điều trị sớm.

Xơ gan mật nguyên phát là gì?

Xơ gan mật nguyên phát là tình trạng ống dẫn mật trong gan bị tổn thương và viêm mãn tính do rối loạn miễn dịch, khiến dòng chảy của dịch mật ra ngoài gan bị cản trở. Mật bị ứ lại sẽ phá hủy tế bào gan, gây sẹo và xơ gan theo thời gian.

Đây không phải là bệnh do nhiễm trùng hay do sỏi mật, và không lây từ người này sang người khác.

Ai dễ mắc xơ gan mật nguyên phát?

– Phụ nữ chiếm 90% số ca mắc, đặc biệt trong độ tuổi 30–60.

– Những người có tiền sử bệnh tự miễn khác như: viêm tuyến giáp Hashimoto, bệnh Sjögren, viêm khớp dạng thấp…

– Có yếu tố di truyền: người thân ruột thịt mắc bệnh tự miễn.

– Một số tác nhân môi trường (hóa chất, vi khuẩn) có thể đóng vai trò khởi phát bệnh ở người có cơ địa nhạy cảm.

Triệu chứng xơ gan mật nguyên phát

Bệnh tiến triển chậm và thường âm thầm trong giai đoạn đầu. Triệu chứng phổ biến gồm:

Giai đoạn sớm:

– Mệt mỏi kéo dài

– Ngứa da toàn thân, đặc biệt về đêm

– Khô mắt, khô miệng

– Men gan tăng (ALT, AST, GGT, ALP)

Giai đoạn tiến triển:

– Vàng da, vàng mắt

– Nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu

– Đau tức hạ sườn phải

– Phù chân, bụng trướng (cổ trướng)

– Xuất huyết dưới da, bầm tím dễ dàng

– Biến chứng: xơ gan, tăng áp cửa, bệnh não gan

Chẩn đoán xơ gan mật nguyên phát như thế nào?

Bác sĩ sẽ dựa vào tam chứng chẩn đoán sau:

– Tăng ALP (alkaline phosphatase) kéo dài (≥6 tháng)

– Kháng thể kháng ty thể (AMA) dương tính – xuất hiện trong >90% ca bệnh

– Sinh thiết gan (trong trường hợp không rõ ràng): cho thấy tổn thương ống mật nhỏ và xơ hóa quanh cửa.

Ngoài ra, có thể chỉ định thêm:

– Siêu âm bụng, FibroScan (đo độ xơ hóa gan)

– Xét nghiệm đánh giá chức năng gan, miễn dịch, mỡ máu, vitamin tan trong dầu…

Điều trị xơ gan mật nguyên phát

Hiện nay chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn, nhưng việc điều trị đúng hướng giúp:

– Làm chậm tiến triển bệnh

– Giảm triệu chứng ngứa, mệt mỏi

– Ngăn ngừa biến chứng xơ gan và ung thư gan

Các phương pháp điều trị chính:

🔹 Ursodeoxycholic acid (UDCA)

– Là thuốc chuẩn hiện nay, giúp cải thiện chức năng gan và làm chậm tiến triển bệnh.

🔹 Obeticholic acid (OCA)

– Dùng trong trường hợp không đáp ứng với UDCA.

🔹 Điều trị triệu chứng

– Thuốc kháng histamin (giảm ngứa), thuốc nhỏ mắt – nước bọt nhân tạo (giảm khô), bổ sung vitamin tan trong dầu (A, D, E, K).

🔹 Điều trị biến chứng xơ gan

– Nếu đã có xơ gan: cần kiểm soát cổ trướng, xuất huyết tiêu hóa, bệnh não gan…

🔹 Ghép gan

– Là lựa chọn cuối cùng khi suy gan mất bù hoặc biến chứng nặng.

Theo dõi và chăm sóc người bệnh

– Khám chuyên khoa gan mật định kỳ

– Xét nghiệm máu thường xuyên để theo dõi men gan, chức năng gan, đáp ứng điều trị

– Chế độ ăn lành mạnh, hạn chế muối, mỡ động vật, rượu bia

– Bổ sung canxi, vitamin D do nguy cơ loãng xương cao

– Tăng cường vận động nhẹ nhàng, tránh căng thẳng

Xơ gan mật nguyên phát là một bệnh tự miễn mạn tính nguy hiểm nhưng có thể kiểm soát tốt nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng phác đồ. Việc hiểu rõ bệnh, tuân thủ điều trị và theo dõi đều đặn sẽ giúp người bệnh sống khỏe và tránh được nhiều biến chứng nặng nề.